Nie wszystkie decyzje finansowe podejmowane w kryzysie są oczywiste. Gdy długi narastają, a środków na spłatę zaległości nie wystarcza, trzeba podejmować trudne wybory, kogo spłacić pierwszego. Takie działanie może zostać uznane za wybiórczą spłatę wierzycieli. Czym jest ten mechanizm i jakie niesie konsekwencje? Wyjaśniamy.
Co to jest wybiórcza spłata wierzycieli?
Wybiórcza spłata wierzycieli to sytuacja, w której dłużnik, dysponując ograniczonymi środkami finansowymi, decyduje się na uregulowanie zobowiązań tylko wobec niektórych wierzycieli, pomijając innych. Często wynika to z chęci uniknięcia bardziej dotkliwych konsekwencji, takich jak egzekucja komornicza, lub z presji wywieranej przez konkretnego wierzyciela. Niektóre osoby celowo wybierają jednego lub dwóch wierzycieli – np. bank lub dostawcę energii – ignorując pozostałe roszczenia.
Tego rodzaju praktyka może mieć różne podłoże: od chęci zachowania płynności operacyjnej, przez względy emocjonalne, aż po próbę ochrony majątku. Z prawnego punktu widzenia nie zawsze jednak jest to działanie dopuszczalne i w określonych warunkach może być traktowane jako działanie na szkodę pozostałych wierzycieli. Można również spotkać się z sytuacjami, w których dłużnik kieruje się osobistymi relacjami z wierzycielami, na przykład spłaca rodzinę lub zaprzyjaźnioną firmę, a pomija instytucje finansowe.
Czy prawo pozwala na wybiórczą spłatę wierzycieli?
Co do zasady, przepisy prawa cywilnego nie zakazują dłużnikowi swobodnego regulowania swoich zobowiązań. Oznacza to, że osoba zadłużona może wybrać, którego wierzyciela spłaci w danym momencie, o ile nie została wszczęta egzekucja komornicza. Jednak problem pojawia się w sytuacji zagrożenia niewypłacalnością lub postępowania upadłościowego.
W przypadku ogłoszenia upadłości lub jej zagrożenia, wybiórcza spłata może zostać zakwalifikowana jako czynność prawna naruszająca zasadę równego traktowania wierzycieli. Takie działania mogą prowadzić do ich unieważnienia przez sąd, zwłaszcza jeśli spłata była dokonana z pokrzywdzeniem innych podmiotów. Istnieje też ryzyko odpowiedzialności karnej, jeśli udowodni się, że dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli.
Konsekwencje wybiórczej spłaty wierzycieli
Wybiórcza spłata wierzycieli może skutkować poważnymi konsekwencjami. Najczęściej oznacza to zainicjowanie postępowania egzekucyjnego. Komornik sądowy po otrzymaniu wniosku może zająć rachunki bankowe, wynagrodzenie, a nawet rozpocząć licytację komorniczą majątku dłużnika, co często prowadzi do utraty wartościowych składników majątku.
Wybiórcza spłata może prowadzić także do odpowiedzialności karnej, szczególnie gdy dłużnik świadomie działa na szkodę innych wierzycieli, wiedząc, że jego majątek nie wystarczy na pokrycie wszystkich zobowiązań. W takich przypadkach zgodnie z przepisami Kodeksu Karnego możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności za przestępstwo faworyzowania wierzycieli. Konsekwencją może być kara grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do dwóch lat. Warto pamiętać, że działania dłużnika są często oceniane nie tylko pod kątem przepisów prawa, ale również przez pryzmat uczciwości i rzetelności wobec wszystkich wierzycieli. Sąd, badając sytuację, może wziąć pod uwagę okoliczności podjęcia decyzji o spłacie i jej skutki dla pozostałych roszczeń.
Kiedy można wybiórczo spłacać wierzycieli?
Nie każda wybiórcza spłata wierzycieli jest działaniem niezgodnym z prawem. Jeśli dłużnik działa uczciwie, nie znajduje się w stanie niewypłacalności, a jego celem jest ochrona bieżącej działalności, może zdecydować się na priorytetowe traktowanie określonych zobowiązań. Przykładem może być sytuacja, w której firma reguluje faktury wobec dostawcy surowców, bez których nie mogłaby dalej funkcjonować.
Ważne jednak, aby każda decyzja była dobrze udokumentowana i uzasadniona. Pomocne mogą być konsultacje z doradcą restrukturyzacyjnym, który oceni ryzyko i wskaże bezpieczną drogę działania. Należy unikać sytuacji, w której spłaty dokonywane są tuż przed złożeniem wniosku o upadłość. To najczęściej budzi wątpliwości sądów i innych wierzycieli co do uczciwości intencji dłużnika. Dłużnik powinien mieć możliwość wykazania, iż konkretna spłata miała uzasadnienie ekonomiczne i nie miała na celu pokrzywdzenia innych podmiotów.
Trudne decyzje finansowe wymagają nie tylko odwagi, ale i rozwagi. Zanim podejmiesz decyzję, warto dokładnie przeanalizować sytuację i zasięgnąć porady specjalisty. W przeciwnym razie możesz nie tylko narazić się na egzekucję komorniczą, ale także sprawę karną. W przypadku problemów z regulowaniem zobowiązań najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest szczera rozmowa z wierzycielami i poszukiwanie ugody, zanim wkroczy komornik sądowy.